Animorphs. 09 - The Secret

fragment okładki, całość tutaj.

The Secret jest drugim tomem, którego narratorką jest Cassie, pięta achillesowa głównej obsady całego cyklu. To nie jest tak, że ja nie lubię Cassie – bardzo podobają mi się wyjściowe założenia dziewczyny z farmy, która pomoc biednym zwierzakom i ogólnie Naturze (tej przez wielkie N) przedkłada nad doczesne przyjemności życia. Cicha, spokojna, empatyczna Cassie, której motywacją do walki z Yeerkami jest chęć ochrony naturalnego piękna planety Ziemi przed dewastacją, jaka czeka ją po podbiciu przez kosmitów – co widzieliśmy w jednym z poprzednich tomów – nie jest złym archetypem. Diabeł tkwi jednak w tym, że dziewczyna zwyczajnie miała bardzo mało miejsca na ekspozycję swojego charakteru, przez co po ośmiu tomach jej postać nadal wydaje się ledwie naszkicowana. Trochę trudno się dziwić, bo pomiędzy kryzys tożsamości Tobiasa, troskę Jake’a o brata i angst Marca, którego matka jest nosicielką najważniejszego Yeerka w tej części galaktyki trudno wcisnąć zwyczajne na ogół życie zwyczajnej dziewczyny. Cassie, jako jedyna bohaterka w gronie Animorphów, funkcjonuje w pełnej, szczęśliwej rodzinie bez żadnego impostora udającego brata czy matkę. Tyle, że nawet w poprzednim tomie, którego narratorką była Cassie, nie miała zbyt wiele do pokazania, bo powieść w dużej mierze poświęcona była przedstawieniu Axa.

Powieść rozpoczyna się zwyczajową inwokacją streszczającą, o co w całym tym bałaganie chodzi. Miło, że autorka dba o czytelników „z doskoku”, sięgających po któryś ze środkowych tomów bez znajomości poprzednich, ale stałego czytelnika może trochę irytować takie monotonne klepanie właściwie tej samej mantry na początku każdej części sagi. W każdym razie – co też jest nieformalną tradycją serii – właściwa opowieść rozpoczyna się sceną, w której jedno z dzieciaków używa swoich mocy, na ogół dla zabawy lub ułatwienia sobie codziennych czynności. Rachel i Cassie zostają w szkole po godzinach, by uporać się ze szkolnym projektem, którym jest zmuszenie szczura (imieniem Courtney. Hmm… nie spodziewałem się, że Cassie słucha grunge’u) do przejścia przez labirynt w poszukiwaniu pożywienia. Widząc bezskuteczność swoich działań, dziewczyny same zmieniają się w szczury, by dowiedzieć się, czemu ten głupi gryzoń nie chce dorwać się do orzeszków czekających po drugiej stronie labiryntu (biorąc pod uwagę imię zwierzaka, trzeba było zamiast orzechów użyć kokainy… no dobrze, to był ostatni żart na ten temat). Okazuje się, że zapach pożywienia nie był wyczuwalny, ale nim bohaterkom udało się skorygować ten błąd, na miejscu zjawiło się dwóch szkolnych osiłków, którzy zaatakowali zmienione w szczury Cassie i Rachel. Dziewczyny uporały się z nimi w iście freudowskim stylu – wspinając się po nogach w nogawkach i gryząc. Ała.

Fabuła opiera się na jednym z motywów przewodnich serii przypisanych Cassie – obronie środowiska naturalnego przed dewastacją. Głównym problemem, z jakim zmagają się bohaterowie w The Secret jest wycinka pobliskiego lasu, prowadzona z woli Yeerków, którzy chcą w ten sposób odciąć andalickich rebeliantów (za których biorą Animorphów) od ekosystemu koniecznego do ich funkcjonowania. Plan jest dosyć sprytny – Andalici są stworzeniami leśnymi i jedynym sposobem funkcjonowania na Ziemi jest dla nich ukrywanie się w pobliskich lasach. Yeerkowie nie przewidzieli, że ktoś poza Andalitami może dysponować mocą animorphii, więc wysnuwają logiczny wniosek, że walczą właśnie z grupą andalickich partyzantów, nie zaś ziemskimi nastolatkami. Poniekąd jest to nawet prawda – Ax żyje na łonie natury, Tobias także – więc Animorphy muszą coś z tym zrobić. Cassie ma dodatkowy motyw w postaci swoich proekologicznych inklinacji. Interesującym faktem jest to, że pozostali członkowie drużyny, głównie Marco (That wasn't to save Bambi, all right?), ale też Jake, traktują motywację Cassie jako coś lekko ekstrawaganckiego i nie do końca istotnego. Tworzą się więc delikatne tarcia i animozje w szeregach Animorphów. Trochę rozumiem Cassie – proekologiczność jest powszechnie traktowana nieco jak feminizm, czyli szczytna idea doprowadzona do absurdu krzywdzącymi stereotypami. Bezkonfliktowy charakter bohaterki połączony jest z dość niekonwencjonalnym podejściem do kwestii ekologicznych i czasem doprowadza to do drobnych złośliwości pod adresem Cassie (przoduje w tym oczywiście Marco), które ona odczuwa dosyć mocno.

Podoba mi się sposób, w jaki Animorphy działają. To już nie jest garstka przerażonych dzieciaków z pierwszych tomów cyklu. Po wcześniejszych przygodach, dzieciaki nabrały wprawy w akcjach partyzanckich, potrafią sprawnie współdziałać i koordynować swoje posunięcia, planując kilka kroków do przodu i przewidując ewentualne trudności. Doskonale widać to w scenie zwiadu, kiedy dzielą się na dwie grupy – naziemną, pod postacią wilków i powietrzną, w morphach ptaków łownych. Dzięki temu obie ekipy mogły działać w miarę niezależnie (wciąż pozostając w telepatycznym kontakcie), wymieniać się informacjami i spostrzeżeniami oraz wzajemnie się ubezpieczając w razie ewentualnej wpadki. Do tego postaci ptaków mają lepszy wzrok, niż wilki, które z kolei celują w węchu i słuchu, więc takie zróżnicowanie ma dodatkowy pozytyw, bo ogarnia pełne spektrum głównych zmysłów. Jakby tego było mało, trzymali w odwodzie Axa, co okazało się zbawienne dla całej akcji. Poważnie, te dzieciaki są mądrzejsze i rozważniejsze, niż większość postaci kultury popularnej. Co nie jest zresztą niczym trudnym.

Czy ten tom rozwija jakoś postać Cassie? Tak. Poznajemy jej życie, pracę w lecznicy dla zwierząt, przyjaźń z Rachel, odwzajemnione uczucia żywione wobec Jake’a, zapatrywania na różne kwestie. Fakt, że ta bohaterka była słabo widoczna w poprzednich tomach jest usprawiedliwiony jej łagodnym, mało autorytarnym charakterem – to nie jest po prostu tego typu postać, która pcha się na świecznik. Ale to nie znaczy, że Cassie jest nieciekawa. Widać, że zależy jej na zwierzętach na poziomie emocjonalnym – gdy do lecznicy jej rodziców trafia samica skunksa, Cassie przyjmuje jej postać i rusza do lasu zaopiekować się jej młodymi do czasu, aż ich prawdziwa matka nie wyzdrowieje. Zwróciłem na to uwagę już wcześniej, przy tomie The Message – Cassie kocha zwierzęta miłością czysto ludzką, patrzy na nie przez pryzmat swojego naiwnego, ale humanistycznego punktu widzenia. Dlatego w czwartym tomie tak ochoczo ratowała wieloryba przed grupą rekinów i dlatego tak bardzo przejęła się losem skazanych na śmierć głodową szczeniąt skunksa. To ciekawy rys charakterologiczny – Cassie jest przez to bardzo ludzka i budzi sympatię czytelnika.

Cassie napomyka o bardzo ciekawej rzeczy odnośnie Tobiasa. Otóż emohawk, choć pogodził się ze swoim stanem, cały czas utrzymuje niektóre swoje ludzkie nawyki. Dowiadujemy się, że od czasu do czasu przylatuje do pokoju Rachel, by poczytać książki albo pooglądać telewizję. Mamy tu zatem kolejną cegiełkę dorzuconą do ekspozycji stanu, w jakim znajduje się Tobias – nie został on po prostu mówiącym myszołowem, ale nie jest też po prostu człowiekiem w ciele ptaka (do czego pretendował w tomie trzecim). Jest czymś pomiędzy – jego percepcja świata oscyluje pomiędzy ludzkim (czytanie książek, oglądanie programów telewizyjnych), a zwierzęcym (polowania, mieszkanie w lesie) punktem widzenia. Jest jedyną istotą w swoim rodzaju i musi odnaleźć własny sposób na życie. Tobias jest chyba jednym z najciekawszych bohaterów w literaturze młodzieżowej i bardzo fajnie, że autorka sukcesywnie rozwija i pogłębia tę postać. Z drugiej strony, mamy jest to też świadectwo związku Rachel i Tobiasa, o którym pisałem już w poprzednich notkach.

Z ciekawszych rzeczy – dzieciaki znowu próbują transformacji w stworzenia działające za pośrednictwem świadomości kopca, choć po swoich traumatycznych przeżyciach z morphami mrówek wielokrotnie podkreślali, że nigdy więcej tego nie spróbują. Tym razem jednak konieczność (przedostanie się przez tarczę energetyczną) zmusza ich do przemiany w termity, co było odrobinę mniej obciążające psychicznie, niż mrówki. Ale tylko odrobinę. Najlepszym fragmentem książki jest właśnie przebywanie w kopcu i rozpaczliwa walka o wydostanie się spod kontroli dominującej świadomości królowej. Książka nabiera wtedy horrorowego posmaku – okazuje się, że Natura to dość niestały sojusznik w walce z Yeerkami, bo może służyć zarówno pomocą, jak i doprowadzić niemal do śmierci. Uświadamiając sobie ten fakt i niszcząc całą kolonię termitów Cassie wypracowała sobie osobistą traumę do szerokiego kompendium urazów psychicznych Animorphów. W porównaniu z traumami Rachel i Tobiasa wypada to raczej blado, ale… Wszystko zależy od wrażliwości danego bohatera. Cassie rewiduje część swoich poglądów – przestaje postrzegać Naturę na tak idealistyczny sposób jak dotychczas.

Cassie traktuje opiekę nad chwilowo osieroconymi szczeniętami skunksa jako swego rodzaju terapię i zadośćuczynienie Naturze za zniszczenie kolonii termitów. Znakomitym pomysłem było przedstawienie reakcji Cassie na wieść o tym, że Tobias doskonale wie, gdzie znajduje się ich legowisko – lęk, że jej przyjaciel mógł potraktować młode jako pożywienie. Nagle, na moment Tobias-przyjaciel staje się Tobiasem-wrogiem. Ostatecznie emohawk pomaga Cassie w ochronie szczeniąt, ale jej dysonans sporo mówi o samej postaci. Podobnie jak to, że postępuje lekkomyślnie zasypiając w jamie, przez co niemal przekracza limit dwóch godzin w morphie – gdyby nie interwencja Tobiasa, najprawdopodobniej już na zawsze zostałaby samicą skunksa. W emocjonalnej rozmowie z Jake’iem okazuje się, że jej naiwny idealizm był jej potrzebny do zachowania właściwej optyki i mobilizacji do działania – w przeciwnym wypadku zaczyna postrzegać Yeerków jako zwyczajnych drapieżników, zaś ludzi jako ofiary, a cała sytuacja to zwyczajna w przyrodzie konfrontacja drapieżcy z ofiarą. Nagle opieka nad szczeniętami staje się dla Cassie bardzo ważna – pomaga jej bowiem odzyskać właściwą, ludzką perspektywę. Co więcej, wciąga w to przedsięwzięcie pozostałych, co doprowadza do absurdalnej sytuacji, w której Animorphy, zamiast walczyć z Yeerkami, na zmianę zmieniają się w samicę skunksa i podejmują się opieki nad jej szczeniętami. W jakiś sposób wszyscy zaczynają dzięki temu rozumieć Cassie i jej pragnienie ochrony środowiska. Rozumieją też, że choć walczą o przyszłość całej planety, to tak naprawdę walczą o jednostki – starszego brata Jake’a, matkę Marca… albo czwórkę szczeniąt skunksa, którym Marco nadał imiona członków zespołu Ramones. Kiedy walczy się o wielkie sprawy, łatwo zapomnieć o tych małych. A to właśnie rzeczy małe sprawiają, że jesteśmy ludźmi. Muszę przyznać, że bardzo podoba mi się to przesłanie – jest niegłupie, pasuje do postaci Cassie i ukazuje nową, interesującą perspektywę działania bohaterów.

Podoba mi się także sposób, w jaki bohaterowie usiłują zabiec wycince drzew. Nie robią tego typowymi działaniami bojowymi, tylko uniemożliwiają Yeerkom zdominować jednego z członków rady nadzorczej, którego głos jest decydujący w kwestii podjęcia decyzji odnośnie wycinki. Dzięki temu schematyzm po raz kolejny został złamany w ciekawy sposób – nie chodzi o prostą bójkę, tylko bardziej subtelne, złożone działania. Choć ostatecznie i tak dochodzi do bójki, która kończy się patową sytuacją. Impas przełamuje Cassie, korzystając z prawdopodobnie pierwszego w historii literatury Skunksa Czechowa. Nie zdradzę, jak dokładnie skończyła się ta historia, ale sam pomysł oscyluje na samej granicy groteski i najprawdopodobniej nie spodoba się wszystkim. Mnie się spodobał. Poza tym, całkiem nieźle pasował do złowieszczego przerysowania Vissera Trzy.

Powiem tak – to był średni tom. Czytało się go przyjemnie, ale bez rewelacji. Cassie nabrała charakterologicznych rumieńców i pociągnęła nieco proekologiczne motywy sagi, ale wciąż nie należy do bardziej lubianych przeze mnie postaci cyklu (czyli Tobiasa, Rachel i Marca). Nie dlatego, że coś jest z nią nie tak. Podejrzewam, że są czytelnicy, dla których ta bohaterka jest ulubioną. To jest właśnie siła Animorphs – ma tyle zróżnicowanych postaci, że każdy czytelnik znajdzie kogoś, komu będzie kibicował i z kim będzie się utożsamiał. Sama fabuła obyła się natomiast bez rewelacji, zaś finał może być dla co poniektórych kontrowersyjny. To nie znaczy, że była jakaś koszmarna – po prostu przyzwoita. Dosyć prosta, wziąwszy pod uwagę, na co stać autorkę, ale w gruncie rzeczy przyjemna. Po lekturze nie czuję rozczarowania, co najwyżej lekki niedosyt. Tym niemniej, lektura The Secret była pozytywnym doświadczeniem.