Mali agenci Wielkiego Brata

fragment grafiki autorstwa Andy'ego Parka, całość tutaj.

Od samego początku śmiałem się z Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. Mając licencje na całe stado mniej lub bardziej znanych superbohaterów, Marvel decyduje się na stworzenie serialu o grupie totalnych, pozbawionych nadprzyrodzonych umiejętności, no name’ów. Nie wiem jak wy, ale gdy ja decyduję się oglądać serial rozgrywający się w kinowym uniwersum Marvela, oczekuję serialu o ludziach z supermocami – a nie niewydarzonego procedurala o tajnych agentach. W dodatku ewidentnie skleconego z pospiesznie przeredagowanych scenariuszy jakiegoś niezrealizowanego serialu, które ktoś wyciągnął z archiwum i uznał, że się nada. Po premierze okazało się, że wyszło na moje, bo powstał serial po prostu strasznie słaby, źle napisany, głupio rozplanowany, sztampowy i jadący na popularności kinowej marki. A nie tego oczekiwałem po pierwszym marvelowym serialu z prawdziwego zdarzenia.

Jest jednak coś, co mnie w Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. denerwuje znacznie bardziej, niż drętwe aktorstwo, toporny scenariusz, nieśmieszne gagi i karykaturalny wręcz schematyzm. Powyższe wady serial częściowo przykrywa sporym jak na telewizyjną produkcję budżetem (casus Avengers, których też uratowała widowiskowość – jedyny mocny punkt filmu). O wiele gorszy – dla mnie – jest bardzo silny ładunek… Hmm, chyba muszę tu użyć słowa „propagandowy”, bo żadne inne nie przychodzi mi na myśl. Gdyby Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. był po prostu słabym serialem, najpewniej w ogóle nie poświęciłbym mu notki i nie zawracałbym sobie nim głowy. Nie on pierwszy i nie ostatni – fakt, mnie, jako fana komiksów spod znaku Marvela niski poziom serialu boli szczególnie, ale przecież tego się należało spodziewać. Serial robiony chybcikiem, na wariata, w pół roku, nie miał prawa być dobry. Problem polega na tym, że memy jakie Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. propaguje na przestrzeni fabuły są po prostu żenujące w tym sensie, że otwarcie łaszą się amerykańskiemu Wielkiemu Bratu – i robią to w sposób tak toporny i rzucający się w oczy, że to aż boli. 

Najbardziej uderzyło mnie to podczas lektury trzeciego odcinka, w którym padają pamiętne słowa Skye będące odpowiedzią na „They’re Big Brother”, które wypowiada villian of the week. Bohaterka odpowiada na to: „Maybe, but they're the nice Big Brother, who stands up for his helpless little brother”. I przyznam, że w tym momencie o mało nie doznałem paskudnej kontuzji spowodowanej zbyt silnym facepalmem. Oto amerykańska agencja rządowa, nielegalnie przekraczająca granice państwa, z którym nie ma podpisanej umowy ekstradycyjnej, atakuje jego obywateli, zakłada podsłuchy i wszczyna strzelaniny staje się w opinii Skye spolegliwym Wielkim Bratem, który opiekuje się młodszymi, nieporadnymi braciszkami. W kontekście wątku Skye – mieszkającej w vanie haktywistki przynależącej do pozarządowej organizacji sprzeciwiającej się inwigilacyjnym tradycjom amerykańskich służb specjalnych. W tym momencie poszedł drugi facepalm, ale tym razem nic mi się nie stało, bo szczęśliwie z wrażenia nawet nie trafiłem w głowę. Wątek Skye rozwija się w tym momencie w sposób strasznie sztampowy (jak zresztą każdy wątek w tym serialu) i, z dużą dozą prawdopodobieństwa mogę przepowiedzieć, co się w nim stanie dalej. Otóż Skye, rozdarta pomiędzy lojalnością wobec S.H.I.E.L.D., a Rising Tide (to ci haktywiści, serialowa wersja Anonymousów) ostatecznie, po wielu wahaniach, opowie się za tymi pierwszymi. Szczególnie, że do tej pory Rising Tide są przedstawiani jako złowieszcze, enigmatyczne zagrożenie, które uwiodło biedną, niewinną, poszukującą rodzinnego ciepła Skye, zaś S.H.I.E.L.D. to ciepła dobrotliwa rodzina, Wielki Brat otaczający ją i innych maluczkich braterską protekcją.

Po obejrzeniu tego epizodu, przypomniałem sobie fabułę pilota serialu – i już tam można było dostrzec pierwsze oznaki laurkowatości. Ostatecznie villianem tygodnia był tam bezrobotny czarnoskóry mężczyzna, prostoduszny przedstawiciel klasy robotniczej, który wpada w amok wskutek długiego kontaktu z futurystycznym szpejem, który nosił przyklejony do ręki - domyślam się, że w ten właśnie sposób panowie biznesmeni patrzą na członków ruchu Occupy Wall Street. Tu się z kolei czepiam tego, że generalnie empatyzujemy z tym bohaterem, zaś scenariusz dość precyzyjnie kreśli nam jego osobę i jego problemy ze znalezieniem pracy i wychowywaniem syna – ale pointa wygląda tak, że te jego życiowe problemy pozostają nierozwiązane. Odcinek kończy się tak, że facet obrywa jakąś obezwładniającą bronią zmajstrowaną przez agentów i… tyle. Żadnego domknięcia tego wątku, któremu poświęcono relatywnie dużą część odcinka. Kłopoty szarego człowieka, który dał się złapać w grawitacyjną studnię nadprzyrodzonych problemów zdają się kompletnie nie interesować scenarzystów, przez co ów bohater staje w szeregu  z innymi bad guy’ami zaprezentowanymi dotąd w serialu. A nawet gorzej – jego postawa została przedstawiona w negatywnym świetle, obdarzony chwilowymi supermocami robotnik stał się w oczach scenarzystów (i, pośrednio, widza) wichrzycielem bezsensownie burzącym ustalony porządek. Moja interpretacja tej fabuły wygląda cokolwiek paskudnie – oto sfrustrowany pracownik fizyczny, który wyraża wściekłość z powodu niemożności poprawienia poziomu życia swojego i samotnie wychowywanego syna jest zagrożeniem, które trzeba stłumić. O tym, że jest tylko objawem choroby (kryzysu) nie ma ani słowa.

Wkurza mnie to, ponieważ serial propaguje taki obraz świata, w którym służby specjalne zajmujące się, w dużej części, inwigilacją są przedstawiane w pozytywnym świetle, zaś społeczne ruchy na rzecz obrony prywatności i wolności słowa jako terroryści podnoszący rękę na Amerykańską Demokrację. Ja wiem, że to jest jak najbardziej dopuszczalna konstrukcja fabularna i zapewne wyszło to przypadkiem, ale w kontekście naszych czasów i tego, co się dzieje na świecie, a przede wszystkim w USA – ujawnianie afer związanych z inwigilacją obywateli przez rządy ich państw oraz innych mocarstw – coś takiego musi wyglądać jak laurka wystawiona jankeskiemu rządowi. Owszem, podsłuchujemy was, inwigilujmy, wiemy wszystko o każdym obywatelu naszego kraju, ponieważ każdemu z was możemy zajrzeć przez okno i na skrzynkę mailową – ale to dla waszego własnego dobra, zwykła braterska ochrona malutkich, głupiutkich braciszków. Łatwo jest zaufać Wielkiemu Bratu, jeśli ma on seksowną sylwetkę agenta Warda czy agentki Simmons. Albo dobrotliwe, ojcowskie oblicze Coulsona. Ciekawi mnie tylko, na kogo nasi dzielni mali wielcy agenci zapolują w kolejnym odcinku. Edwarda Snowdena? Bradley’a Manninga?

Bezwiednie porównuję pod tym względem Marvel’s Agents of S.H.I.E.L.D. z innym przygodowym proceduralem o podobnej formule – Warehouse 13 – i widzę tam zupełnie inne, bardziej odpowiadające mi podejście. Otóż zarządzający Magazynem Regenci to w większości grupa zatroskanych (i zakonspirowanych) obywateli z niższej klasy średniej – nauczyciele, podrzędni pracownicy firm farmaceutycznych, kierownicy supermarketów – obdarzeni niskim prestiżem społecznym, ale dzierżący pieczę nad najpotężniejszymi zasobami świata, które przezornie ukrywają przed wielkimi, potężnymi i wpływowymi. społeczeństwo obywatelskie, jak się patrzy. Wprawdzie mocno zrelatywizowane – bo Regenci są w serialu przedstawieni jako grupa bardzo bezwzględna, niecko skostniała i archaiczna – ale to jeszcze lepiej, bo pokazuje, że świat wcale nie jest czarno-biały. W każdym razie, da się. 

Wiem, że po lekturze tej notki część z czytelników zarzuci mi doszukiwanie się jakichś głębszych, nieistniejących przesłań, czepiania się na siłę, nadmiernego „upolityczniania” popkultury czy nadinterpretacji. Trudno, nie będzie to pierwszy raz. Ja problem widzę i mam zamiar o tym pisać, a jeśli komuś się to nie spodoba – będzie mi z tego powodu bardzo, ale to bardzo wszystko jedno. Co wcale nie oznacza, że nie podejmę ewentualnej polemiki.