Animorphs. 01 - The Invasion

fragment okładki, całość tutaj.

The Invasion, pierwszy tom cyklu, zaczyna się bardzo klimatyczną inwokacją, w której Jake – narrator pierwszego tomu i jeden z głównych bohaterów serii – kreśli niewesołą sytuację, w jakiej znalazł się wraz ze swoimi przyjaciółmi. Przyznam, że to całe „nikt nie może wiedzieć, kim jesteśmy” naprawdę bardzo fajnie buduje klimat, już od samego początku wprowadzając czytelnika w ten stan beznadziejnej partyzantki. Taka otwarcie retrospektywna narracja daje też pole do popisu dla autorki, która drażni się z czytelnikami, przemycając niejasne sugestie tego, co zdarzy się w przyszłości. W ogóle, narracja jest w tym tomie bardzo przejrzysta, przez większość czasu budząc w czytelniku stan pozasłowia – czytając, nie zwracamy uwagę na to, jaki językiem jest napisany tekst, tylko co przekuje. Niczego innego nie wymagam od komercyjnej serii powieści młodzieżowych.

Generalnie akcja pierwszego tomu gna na złamanie karku, nie dając czytelnikowi chwili wytchnienia. Bohaterowie zdobywają moce – uciekają – decydują się podjąć walkę z kosmicznym najeźdźcą – robią rekonesans – zdobywają "zasoby wojenne" – przypuszczają szturm na placówkę wroga. Wszystko to idzie piorunem, co nie znaczy, że podczas lektury mamy wrażenie jakiejś skrótowości. Przeciwnie, pomiędzy jedną, a drugą rewelacją (a czasem i podczas nich) autorka zajmuje się kreśleniem tła fabularnego i ekspozycją postaci. A te, jak już nadmieniłem we wstępie, są naprawdę świetnie zaprojektowane. Szybko się okazuje, że archetypy są tak naprawdę jedynie punktami wyjścia do znacznie ciekawszego, mniej sztampowego ujęcia. Dobrym przykładem jest Marco, typowy – zdawałoby się – comic relief, którego sarkastyczne, dowcipne uwagi mają na celu rozładowanie napięcia. Już w pierwszym tomie okazuje się, iż chłopak jest wychowywany przez samotnego ojca, który wciąż nie może pozbierać się po śmierci żony i wegetuje jedynie dzięki poczuciu odpowiedzialności za wychowanie syna. Przez to Marco bardzo długo waha się, czy podjąć walkę z Yeerkami – boi się nie tyle o własne życie, co o swojego ojca, który nie pozbierałby się po śmierci syna.

W ogóle każda z postaci, oprócz ratowania świata, ma też własne problemy, które zajmują w całym cyklu sporo miejsca i które sprawiają, że Animorphs nigdy nie zmienia się w abstrakcyjną bajkę o walce nastolatków z inwazją w kosmosu. Rodzice przebojowej i zdeterminowanej Rachel są rozwiedzeni, brat Jake’a, Tom, okazuje się Kontrolerem – nosicielem Yeerka, który całkowicie nad nim dominuje. Ich problemy nie znikają magicznie w chwili, w której pokonają monster of the week i wrócą do domów. Większość tych wątków jest w pierwszym tomie tylko zarysowana, postać Cassie, miłej i spokojnej nastolatki, której rodzice prowadzą lecznicę dla zwierząt jest właściwie tylko lekko nakreślona. To się oczywiście z czasem zmienia, ponieważ narracja kolejnych tomów prowadzona jest z perspektywy różnych członków drużyny, co jeszcze bardziej uatrakcyjnia koncepcję i pomaga czytelnikowi lepiej poznać i polubić każdą z postaci.

Najciekawszym i najlepiej zarysowanym w pierwszym tomie bohaterem wydaje się być Tobias. Porzucony przez samotnie wychowującą go matkę tułał się pomiędzy kolejnymi krewnymi, którzy niespecjalnie mieli ochotę go wychowywać. W szkole był powszechnie wyszydzanym outsiderem. Dla Tobiasa walka z Yeerkami wydaje się być ucieczką od przykrej i rozczarowującej rzeczywistości, trochę szukaniem celu w życiu, trochę rezultatem empatii wobec umierającego Andality, który przekazał dzieciakom moc zmiennokształtności. Przyznam, że to bardzo zaskakująca i dosyć rzadko spotykana w literaturze młodzieżowej motywacja do walki ze złem – nie jakaś doniosła misja czy krwawa zemsta, tylko eskapizm. Tobias chętniej i częściej, niż inni bohaterowie korzysta ze swoich zdolności, za co już w tym tomie płaci wysoką cenę – po przekroczeniu kardynalnej granicy dwóch godzin nieustannego przebywania w nieswojej postaci chłopiec permanentnie zastyga w kształcie myszołowa rdzawosternego. Wątek Tobiasa i jego stopniowego oswajania się ze swoją nową postacią jest chyba najciekawszym motywem w serii.

W ogóle nie wspomniałem o jeszcze jednym, bardzo fajnym literackim „gadżecie”, który sprawia, że Animorphs czyta się z przyjemnością. Jest to tak zwane oswajanie morpha – zwierzęcia, w które przemienia się dana postać. Podczas pierwszej metamorfozy w daną istotę bohaterowie muszą oswoić się ze sposobem jej rozumowania. Co jest znakomitym patentem, bo dzieciaki momentami przejmują cechy, nazwijmy to, psychologiczne danego zwierzaka. Świetnym przykładem jest fragment, w którym Jake zmienia się w psa i psia skłonność do zabaw i oszczekiwania nieznajomych na moment przejmuje inicjatywę i modyfikuje jego ludzkie postrzeganie rzeczywistości. Nieco później ten sam bohater przybiera postać jaszczurki i również traci kontrolę nad jej instynktami, przez co… pożera pająka, co okazuje się dlań mocno traumatycznym przeżyciem. Ten motyw konfliktu ludzkiego i zwierzęcego postrzegania rzeczywistości u przemienionych bohaterów daje bardzo duże pole do popisu narracyjnego – i potencjał tej zagrywki jest w dużym stopniu wykorzystany.

Powiem tak – po przeczytaniu tego tomu byłem zaskoczony. Zaskoczony tym, że pierwsza część serii o dzieciakach zmieniających się w zwierzęta po to, by walczyć z inwazją porywaczy ciał może być świetną, wciągającą i zaskakująco niegłupią lekturą. Zaskoczony tym, że po dziesięciu bez mała latach, jakie dzielą mnie od pierwszej lektury (…chwila refleksji nad tym, jaki stary już jestem, mój Thorze…) powieść nie straciła zbyt wiele ze swojego pierwotnego uroku i przywdziewanie różowych okularów nostalgii, by zamaskować niedoróbki nie jest potrzebne. To jest po prostu znakomita książka dla młodzieży, przy której niejeden dorosły też będzie się znakomicie bawił. Zresztą, co ja się będę usprawiedliwiał – w świecie, w którym funkcjonują bronies czytanie Animorphs nie może być przecież żadną ekstrawagancją…