Da Vinci's Creed

fragment grafiki autorstwa Lois van Baarle, całość tutaj.

Zastanawiam się, na ile twórcy serialu Da Vinci’s Demons zdawali sobie sprawę z faktu, że za sprawą gry video Assassin’s Creed 2 renesansowa Wenecja jest już bardzo silnie ugruntowana we współczesnej popkulturze i w swoim dziele będą musieli się ścigać z wizją programistów Ubisoftu. Co drugi komentarz pod opublikowanym na YouTube zwiastunem serialu w mniej lub bardziej żartobliwy sposób odnosi się do Assassin’s Creed pytając, gdzie jest Ezio albo czy Leonardo będzie używał Fragmentów Edenu lub walczył z Templariuszami. Możliwe zresztą, że najnowszy przebój stacji Starz jest właśnie pokłosiem olbrzymiej popularności gier o Asasynach – ktoś zauważył, że renesansowa Italia to setting stosunkowo świeży i kryjący w sobie spory potencjał, więc postanowił to wykorzystać. Trochę szkoda, że Starz nie zwróciło się do Ubisoftu o współpracę, która byłaby zapewne bardzo korzystna dla obu stron, patrząc jednak na poziom filmów i seriali będących adaptacjami gier komputerowych… Może faktycznie, lepiej nie ryzykować. Nie zmienia to jednak faktu, że Da Vinci’s Demons nie uda się uniknąć porównań z Assassin’s Creed 2. Jak z tych porównań wychodzi serial?

Nawet nieźle. Ujmę to w ten sposób – abstrahując od specyfikacji obu mediów i ich możliwości w ukazywaniu odbiorcy świata przedstawionego nie jest źle. Scenerie są zróżnicowane, dopracowane i klimatyczne (spore wrażenie robi klasztor z odcinka The Prisoner i plenery wiarygodnie udające italijskie bezdroża). Większość szerokich planów obsłużono za pomocą całkiem niezłego CGI. Generalnie nie toleruję CGI w produkcjach historycznych i parahistorycznych, ale tutaj jest to o tyle usprawiedliwione, że w wielu przypadkach wygenerowany komputerowo obraz był jedynym sposobem na w miarę wiarygodne przedstawienie imponujących budowli czy panoram. Może to być też kwestia tego, iż przyzwyczajony jestem do widoków odrodzeniowej Florencji w formie trójwymiarowych animacji, bo po prostu bardzo długo i chętnie grałem w wiadomą grę i dlatego teraz łatwiej mi jest przełknąć coś podobnego na ekranie telewizora. Nie mówiąc już o tym, że niektóre widoczki jak żywo przypominają te z Assassin’s Creed 2. Całym szczęściem jednak tam, gdzie tylko się da, zastosowano tradycyjne dekoracje. I wygląda to naprawdę porządnie. Nie jestem może jakimś zapalonym znawcą i badaczem epoki, ale nie udało mi się dopatrzeć żadnych anachronizmów czy przekłamań (wyjąwszy te umotywowane fabularnie). Przeciwnie – co i rusz uważny widz wychwycić może jakieś smaczki i mrugnięcia okiem. To cieszy i robi wrażenie.

Zacząłem od dekoracji, bo to chyba najlepiej zrealizowany aspekt tej produkcji. Niestety, z pozostałymi jest już gorzej. Weźmy chociażby fabułę. To, co mi się w niej najbardziej podoba to oczywiście postmodernistyczne wplatanie w życiorys postaci historycznej jakichś apokryficznych elementów nadających jej nowy kontekst. W tym przypadku jest to niestety beznadziejnie pomyślany wątek Synów Mitry – ni to sekty, ni to tajemnej organizacji – która poszukuje Księgi Liści, manuskryptu kryjącego w sobie wiedzę mogącą dać jej użytkownikowi władzę nad światem. Ze zrozumiałych względów Księgą interesuje się także Watykan. Obie frakcje starają się przeciągnąć Leonarda na swoją stronę, rozumując, że dysponuje on geniuszem mogącym ułatwić dotarcie do Księgi Liści. Równolegle sam Leonardo stara się rozwikłać zagadkę swojej matki - kobiety, której, mimo fotograficznej pamięci, nie jest w stanie sobie przypomnieć. Wszystko to strasznie archetypowe i odtwórcze, szczególnie w stosunku do sami-wiecie-jakiej gry. Jest jedna (żeby tylko jedna, ale jedna szczególnie!) scena jakby żywcem wyjęta z Assassin’s Creed 2 i w dodatku osadzona właściwie w identycznym kontekście. Nawet rozwiązanie fabularne jest w zasadzie identyczne. Wszystko to sprawia, że intryga wydaje się strasznie odtwórcza. 

Jak już wspomniałem, serial dość mocno opiera się na realnej biografii Leonarda da Vinci. Na ekranie możemy zobaczyć, między innymi, proces, w którym oskarżono wynalazcę o sodomię, jego dzieciństwo i pracę u Andrei del Verocchio, motyw orła, który przysiadł na jego kołysce, gdy był niemowlakiem i wiele innych anegdot. Bardzo podoba mi się taka koncepcja remiksowania i twórczego rozwijania biografii osób, które zdołały już obrosnąć popkulturowymi mitami. Inna sprawa, że w tym przypadku zrobiono to w sposób co najmniej dyskusyjny. Sam Leonardo jest tu przedstawiony zgodnie z obowiązującym we współczesnych serialach trendem osadzania rolach głównych charakterów tyleż charyzmatycznych, co wysoce dysfunkcyjnych społecznie. Od czasów doktora House’a przez telewizyjny (i kinowy) ekran przewinęły się ich całe tabuny i Leonardo nie wybija spośród nich właściwie pod żadnym względem. To typowy Sherlockowo-Iron Manowy samiec alfa, samozwańczy geniusz i wielki ekscentryk, potrafiący rzucić wszystko dla jakiejś wariackiej popierdółki, która – oczywiście – pod koniec odcinka okazuje się kluczem do rozwiązania wszelkich problemów. Nihil novi w tym temacie, niestety. Ja wiem, że popkultura nie polega na opowiadaniu nowych rzeczy, tylko na opowiadaniu starych rzeczy w nowy sposób, ale tacy bohaterowie przejedli się chyba już nam wszystkim. Tym bardziej, że w przypadku Leonarda nie mamy żadnych wyraźniejszych cech w jakiś sposób indywidualizujących postać, nadających jej unikalnego charakteru – jak, dajmy na to, fizyczne cierpienie u House’a czy (domniemana) oziębłość emocjonalna u moffatowego Sherlocka. Główny bohater serialu to chodzący archetyp, może i atrakcyjny (tak fabularnie, jak i fizycznie), ale rażąco sztampowy.

Interesująco rozwiązano kwestię homoseksualizmu historycznego Leonarda. Póki co, wśród historyków panuje consensus, że Leonardo raczej gejem był, niż nie był. Przed obejrzeniem serialu bardzo mnie ciekawiło, w jaki sposób twórcy podejdą do tej kwestii. Z jednej strony – współczesny odbiorca masowy chyba nie jest jeszcze do końca przygotowany na otwarcie homoseksualnego głównego bohatera serialu, z drugiej – stacja Starz współprodukowała przecież ostatni (jak na razie?) sezon serialu Torchwood noszący podtytuł Miracle Day, a z powodu zachowania* jednego głównych bohaterów przechrzczonego przez niektórych fanów na Miracle Gay. Mogło więc być naprawdę różnie. Koniec końców okazało się, że twórcy serialu poszli na kompromis i zrobili z Leonardo biseksualistę, co ujawniono w odcinku The Tower, w którym główny bohater wyraźnie stwierdza, że nie pozwala nikomu, nawet samemu sobie, na interpretowanie go i osadzanie w sztywnym kontekście. Kwestia seksualności Leonarda została więc nieco niedookreślona i potraktowana strasznie zachowawczo (bo wiadomo, że przecięty widz masowy z mniejszym bólem przełknie biseksualistę, który jest takim bardziej heterykiem z „dodatkiem”, niż homoseksualistę), zapewne po to, by z mniejszym oporem móc wikłać Leonarda w różne tradycyjne dla popkultu romanse z płcią odwrotną. Myślę, że nie jest to problem, o jaki trzeba kruszyć kopię, szczególnie, że twórcy w ogóle mogli zignorować ten aspekt. A tak, mamy kolejnego nieheteronormatywnego bohatera popkultury.

Interesującą – i godną własnego akapitu – jest kwestia napięć na linii ojciec-syn. Główny bohater, jako dziecko z nieprawego łoża ma z Piero da Vinci stosunki bardzo skomplikowane. Ojciec odnosi się do niego z wyraźną pogardą i niemal obrzydzeniem (patrz pierwszy odcinek), kwestionuje każdą decyzję i każde posunięcie Leonarda, kiedy jednak życie jego syna jest zagrożone (The Tower) zaczyna troszczyć się o swojego pierworodnego. Tu scenarzystom wyszła naprawdę ciekawie zarysowana relacja, oparta na obopólnych pretensjach i braku zaufania, ale jednak podbudowana jakąś intuicyjną lojalnością. Niestety temu wątkowi poświęcono relatywnie mało czasu. A szkoda.

Pozostali bohaterowie wypadają raczej blado, robiąc za tło dla głównego bohatera. Oczywiście, od tej reguły są wyjątki – bardzo fajnie wypada postać Wawrzyńca Medyceusza, który stara się rządzić Florencją zgodnie z ideałami wolnomyślicielstwa i ogólnie pojętego dobrobytu społecznego. Mimo wszystko udało się zrobić z tej postaci coś więcej, niż ślepego i przygłupiego sponsora Leonarda, głównie dzięki wątkowi walki Medyceuszy z Watykanem o wpływy we Florencji. Ciekawie – choć strasznie stereotypowo – wypada też metresa Wawrzyńca, zakochana w Leonardzie Lukrecja Donati, która jest także szpiegiem na usługach Watykanu. Osobiście bardzo spodobała mi się też postać Clarice Orsini, żony Wawrzyńca, która nieco zza kulis chroni interesów swojego męża. Swoje zrobiła też fenomenalna gra aktorska obsadzonej w tej roli Lary "The Woman" Pulver. Jedną z sympatyczniejszych postaci jest także Julian Medyceusz, młodszy brat Wawrzyńca – niepozbawiony wad, często zapalczywy i niekoniecznie lotny intelektualnie, ale jednak bardzo szybko zdobywający sympatię widza. Zapewne dlatego, że to bardzo szczera, prostoduszna osoba, która na tle tych wszystkich cynicznych politycznych machinacji wypada bardzo pozytywnie, trochę jak ostatni sprawiedliwy w zakłamanym świecie, i dlatego kibicujemy mu w jego dążeniach. Nie mogę też nie wspomnieć o Vanessie, byłej zakonnicy, a obecnej pracownicy karczmy i muzie Leonarda. Rezolutna, świadoma własnej wartości (i pozycji społecznej) młoda kobieta także szybko wpada widzowi w oko i kradnie dla siebie większość scen ze swoim udziałem.

Da Vinci’s Demons od samego początku cierpi na permanentny kryzys tożsamości. Scenarzyści jakby nie potrafili się zdecydować, czy chcą położyć większy aspekt na autentyczność historyczną i precyzyjną konstrukcję serialu kostiumowego z nieco większymi ambicjami, czy robią luźny, popkulturowy remiks, taki z przymrużeniem oka i kompletnie odjechanymi pomysłami. Niby od początku wiadomo, że serial jest przedstawicielem wariantu drugiego, ale jednak aspiracje twórcy mieli wyraźnie większe i, niekiedy, te dwie filozofie wyraźnie się ze sobą gryzą. Nie jest to jakaś wielka wada, bo generalnie konwencja jest raczej spójna, lekka, przygodowa i naszpikowana bełkotliwą nieco metafizyką – jednak od czasu do czasu widz obrywa sceną pasującą bardziej do rzetelnego, ambitnego filmu historycznego, niż radosnego strzelania renesansowymi promieniami z oczu. Długo nie mogłem się przyzwyczaić do angielskiego akcentu, który, z niepojętych dla mnie powodów, stał się w popkulturze wyznacznikiem "historyczności" języka, jakim posługują się bohaterowie. To raczej mocno subiektywne odczucie, bo doskonale pamiętam, jak bardzo podobał mi się włoski akcent w AC2. Czepiłbym się też jednej, szkolnej zdawałoby się, wpadki scenarzystów, mianowicie – bohaterowie tytułują głównego bohatera mianem „da Vinci” traktując ten przydomek (znaczący tyle, co „[pochodzący] z Vinci”) jak nazwisko Leonarda. To oczywiście głupi anachronizm, którego nie udało się uniknąć Danowi Brownowi w tytule swojej najsłynniejszej powieści, ale szczęśliwie oszczędzili nam tego twórcy Assassin’s Creed 2. Denerwuje to tym bardziej, że bohaterowie co chwila powtarzają „Da Vinci to”, „Da Vinci tamto”, „Nie możemy pozwolić na to da Vinciemu…” i za każdym razem, słysząc to, zgrzytam zębami.

Scenariusze poszczególnych odcinków prezentują na ogół przyzwoity, bardzo wyrównany poziom. Wyjątkiem jest chyba tylko The Devil, w którym Leonardo spotyka samego hrabiego Draculę. Raz, że zawiązanie akcji chyba najgorsze, jakie kiedykolwiek widziałem w popkulturze, dwa, że zupełnie niepotrzebnie wrzuca głównego bohatera w zupełnie inną estetykę, niż ta, w której utrzymany jest cały serial. Pominąwszy jednak tę wpadkę, fabuły prezentowane widzowi w ramach serialu są bardzo solidne. Jest kilka dominujących wątków (odkrywanie tożsamości matki Leonarda, poszukiwania Księgi Liści, walka o wpływy we Florencji) poprzetykanych doraźnymi epizodami (opętanie w klasztorze z The Prisoner, proces głównego bohatera w The Tower i tak dalej). To jest, zdaje się, formuła, którą podejmują współczesne seriale telewizyjne – rezygnacja z zamkniętej formy każdego odcinka na rzecz długiej, złożonej intrygi (te doraźne epizody to taka ewolucyjna kość ogonowa, ale też urozmaicenie głównego wątku). W połączeniu z relatywnie małą ilością epizodów na sezon wychodzi na to, że Da Vinci’s Demons to modelowy przykład nowoczesnego serialu telewizyjnego. Bardzo ładnie widać, jak zmieniło się to medium pod wpływem czynników zewnętrznych i przemian w trendach popkulturowych. Poza tym, jest to oczywiście całkiem przyjemny, choć niepozbawiony wad serial przygodowy w ciekawym settingu. Podejrzewam, że skuszę się na drugi sezon.

_____________________

*generalnie chodziło tam o to, że omniseksualny dotychczas kapitan Jack Harkness zrobił się znienacka „czysto” homoseksualny, ale ta notka nie jest odpowiednim miejscem na torchwoodowe dywagacje, więc tylko tak pokrótce tłumaczę.